مطالعه اثر تیمار های فیزیکی و شیمیایی خاک بر رواناب، نفوذ و هدر رفت خاک

چکیده- در سال های اخیر خشکسالی های شدید، سبب کاهش چشمگیر محصول انجیر دیم شده است. افزایش رواناب حاصل از بارندگی های اندک می تواند برای تامین بخشی از نیاز آبی درختان انجیر دیم استفاده شود. برای رسیدن به این هدف استراتژی های مختلفی شامل عملیات فیزیکی حذف سنگریزه از خاک (g) و ایجاد شیار (r) و عملیات شیمیایی افزودن ماده شیمیایی بی کربنات سدیم (s) و تاثیر آن ها بر رواناب، نفوذ و هدر رفت خاک توسط دستگاه شبیه ساز باران در آزمایشگاه و تحت شدت 33 میلی متر بر ساعت و به مدت 60 دقیقه شبیه سازی گردید. نتایج نشان داد که نسبت به تیمار شاهد ترکیب سه استراتژی به طور معنا داری هدر رفت، رواناب و ضریب رواناب را به ترتیب 43/14، 74/2 و 59/1 برابر افزایش و حد آستانه بارش و نفوذ را 1/2 و 57/1 برابر کاهش می دهد. موثرترین استراتژی ها بر افزایش رواناب به ترتیب (%2/31)  s، (%3/29)r  و (%22)  gو بر کاهش نفوذ (%4/8)  s، (%7)r  و (%5)  gبودند. استراتژی افزایش ماده شیمیایی به دلیل ایجاد پراکنش ذرات سطحی خاک بیشترین تاثیر بر هدر رفت خاک را نشان داد. همچنین تاثیر شیار بر هدر رفت خاک بیشتر از حذف سنگریز بود. افزایش ماده شیمیایی باعث افزایش سدیم در رواناب و رسوب گردید اما این افزایش باعث خطر شوری (ec= 0.051-0.060 s m-1) و سدیمی شدن (sar= 0.34-0.73) در رواناب نگردید. همچنین در عصاره اشباع رسوب خطر شوری (ec= 0.175-0.223 s m-1) و سدیمی شدن (sar= 1.96-3.45) وجود نداشت. به طور کلی، اگر چه خطر سدیمی شدن در استفاده از ماده شیمیایی بی کربنات سدیم دیده نشد اما استفاده از آن باید با جانب احتیاط همراه باشد.